Η ηγεσία είναι η αρχαιότερη των τεχνών και η νεότερη των επιστημών και, βεβαίως, αποτελεί ένα από τα πιο συζητημένα και αμφιλεγόμενα θέματα των τεχνικών της διοίκησης των επιχειρήσεων.
Οι περισσότερες περί την ηγεσία θεωρίες είναι αυτές των χαρακτηριστικών. Είναι θεωρίες που προσπάθησαν να ερμηνεύσουν την αποτελεσματική ηγεσίαμέσω προσωπικών χαρακτηριστικών –λόγου χάρη μόρφωση, θέληση, αποφασιστικότητα, εντιμότητα, κλπ– σε μία σειρά ατέλειωτων επιθέτων. Υπέθεταν δηλαδή ότι, όποιος έχει κάποια από αυτά, θα είναι αποτελεσματικότερος.
Κάποια θεωρήθηκαν κληρονομικά και κάποια επίκτητα. Σύμφωνα με την θεωρία αυτή, η περίφημη ερώτηση «γεννιέσαι ή γίνεσαι;» απαντήθηκε: Γεννιέσαι και κάτι μπορεί να γίνει και στον δρόμο.
Πρόσφατη μελέτη συγκέντρωσε τα κοινά χαρακτηριστικά όλων των προηγούμενων μελετών στα εξής τέσσερα: 1) Εξυπνάδα –αλλά όχι πολύ πάνω από τον μέσον όρο(!), 2) Αυτοπεποίθηση –εμπιστοσύνη στις δυνάμεις, 3) Πρωτοβουλία –γρήγορη αντίληψη της ανάγκης για δράση, 4) «Ελικόπτερο» –να σηκώνεσαι από το έδαφος και να βλέπεις τα πράγματα σφαιρικά από ψηλά και όχι το δέντρο να σού κρύβει το δάσος, δηλαδή να μην ασχολείσαι με λεπτομέρειες.
Πίσω από την θεωρία των χαρακτηριστικών κρύβεται μία ελιτίστικη ιδεολογία κάποιων «προνομιούχων» οι οποίοι για κάποιο λόγο «δικαιούνται» να ασκούν εξουσία.
Ολόκληρα εκπαιδευτικά συστήματα στηρίχθηκαν στην θεωρία των χαρακτηριστικών –εσώκλειστοι μαθητές του Μεσοπολέμου στην Οξφόρδη, το Ήττον κλπ– πιστεύοντας ότι παράγουν την μελλοντική ηγεσία.
Κανείς σήμερα δεν πιστεύει ότι το ζήτημα είναι τόσο απλοϊκό.
Η ύπαρξη κάποιων από τα χαρακτηριστικά αυτά είναι ίσως «αναγκαία» αλλά όχι «ικανή» συνθήκη αποτελεσματικής ηγεσίας.
