Τι είναι η αυτοσχεδιοκρατία;

Κατά τον Χένρυ Μίντσμπεργκ, η αυτοσχεδιοκρατία (adhocracy) είναι το αντίθετο της γραφειοκρατίας και δείχνει σχεδόν μηδενικό σεβασμό στις κλασσικές αρχές της διοίκησης. Είναι άναρχη, αποκεντρωμένη και, στη θεωρία τουλάχιστον, με άμεσα ανακλαστικά.

 «Στη γραφειοκρατία», γράφει ο Edward Russel Walling, «η δομή είναι πιο σημαντική από τα άτομα. Η αυτοσχεδιοκρατία, από την άλλη, είναι σχεδιασμένη για να βγάζει από τον καθένα τον καλύτερο εαυτό του».

 

Κατά τον Άλβιν Τόφλερ, πρόκειται για οργανωμένο χάος.Στο βιβλίο του «50 Βασικές Έννοιες Που Πρέπει Να Γνωρίζετε Για Το Μάνατζμεντ» (εκδ. Μοντέρνοι Καιροί), ο Edward Russel Walling υπογραμμίζει ότι η γραφειοκρατία είναι ένα «ιεραρχικό διοικητικό σύστημα, σχεδιασμένο για να αντιμετωπίζει μεγάλο όγκο εργασίας με συντεταγμένο τρόπο, κυρίως μέσω της προσκόλλησης σε ένα σύνολο αυστηρών και απρόσωπων κανόνων», σύμφωνα με τον ορισμό που βρίσκουμε στο Oxford Dictionary of Business and Management. 

«Τη χαρακτηρίζουν η μονιμότητα και η σταθερότητα, η συσσωρευμένη αθροιστικά πείρα και η μη εξάρτηση από άτομα». Είναι ένας ορισμός που μας λέει λίγο πολύ τι δεν είναι η αυτοσχεδιοκρατία.Η ιδέα πρωτοεμφανίστηκε στο έργο του Αμερικανού θεωρητικού Γουώρρεν Μπέννις. 

 

Γράφοντας το 1968 για την εταιρεία του μέλλοντος στο βιβλίο «Η Προσωρινή Κοινωνία» (με τον Φίλιπ Σλέιτερ), προέβλεψε ότι θα βασιζόταν σε

ευέλικτες και ευπροσάρμοστες ομάδες σχεδιασμού μέσα σε μια δομή την οποία αποκάλεσε ο ίδιος “adhocracy”. Η λατινική φράση ad hoc σημαίνει «μόνο γι’ αυτόν το σκοπό», αν και σήμερα έχει πάρει περισσότερο την έννοια του αυτοσχεδιασμού. Η ιδέα της αυτοσχεδιοκρατίας προβλήθηκε πιο παραστατικά το 1970, με το βιβλίο του Άλβιν Τόφλερ “Future Shock”. 

 

Ο συγγραφέας έβλεπε αυτού του είδους την οργάνωση ως «έναν καινούργιο, όμορφο κόσμο ευέλικτων επιχειρήσεων», προβλέποντας ότι οι εταιρείες θα χρειάζονταν πιο επίπεδες δομές, ταχύτερη ροή πληροφοριών και αναλώσιμες ομάδες σχεδιασμού για να επιβιώσουν. Ο επόμενος που χρησιμοποίησε τον όρο ήταν ο Χένρυ Μίντσμπεργκ, που έγινε γνωστός μελετώντας πώς οι μάνατζερ πραγματικά κατανέμουν το χρόνο τους και έκανε κι αυτός κάποιες σκέψεις για τις οργανωτικές δομές. 

 

Το 1979, στο βιβλίο του “The Structuring of Organizations”, τις χώρισε σε τέσσερα βασικά είδη. Τα είδη αυτά προέκυπταν από έναν πίνακα 2x2, με τη φύση του εργασιακού τους περιβάλλοντος (απλή ή σύνθετη) στον έναν άξονα και την εξελικτική τους συμπεριφορά (σταθερές ή δυναμικές) στον άλλον. Οι τέσσερις κατηγορίες είναι η μηχανική γραφειοκρατία, η επαγγελματική γραφειοκρατία, η νεόκοπη επιχείρηση και η αυτοσχεδιοκρατία. 

 

Ο Μίντσμπεργκ ισχυρίζεται ότι κάθε μία από αυτές τις επιχειρήσεις χρησιμοποιεί θεμελιωδώς διαφορετικούς μηχανισμούς για το συντονισμό των δραστηριοτήτων της, προσθέτοντας ότι η ηγετική ομάδα είναι διαφορετική σε κάθε τύπο. Ο Μίντσμπεργκ διέκρινε δύο είδη αυτοσχεδιοκρατίας. Η λειτουργική αυτοσχεδιοκρατία καινοτομεί και λύνει προβλήματα για τους πελάτες της. 

 

Η διοικητική αυτοσχεδιοκρατία έχει την ίδια δομή όσον αφορά στην ομάδα ανάληψης έργου, αλλά ενεργεί εξυπηρετώντας τον εαυτό της ο Μίντσμπεργκ δίνει ως παράδειγμα την Αμερικανική Υπηρεσία Αεροναυτικής και Διαστήματος (NASA). Σε μια διοικητική αυτοσχεδιοκρατία,οι χαμηλού επιπέδου λειτουργίες μπορεί να είναι αυτοματοποιημένες ή να δίνονται υπεργολαβία. Η αυτοσχεδιοκρατία ζει και βασιλεύει. 

 

Ο Ρόμπερτ Γουότερμαν, ένας από τους συγγραφείς του “In Search Of Excellence”, εξέδωσε άλλο ένα βιβλίο με τον τίτλο “Adhocracy” (1990). Όρισε την αυτοσχεδιοκρατία ως «μια μορφή οργάνωσης που αντιβαίνει τις παραδοσιακές γραφειοκρατικές δομές για να αρπάξει ευκαιρίες, να λύσει προβλήματα και να παραγάγει αποτελέσματα». Και εξέφρασε την άποψη ότι, σε μια εποχή ραγδαίων αλλαγών, αυτού του είδους οι οργανισμοί, με την ικανότητά τους να προσαρμόζονται και να αυτορρυθμίζονται, έχουν τη μεγαλύτερη πιθανότητα να επιτύχουν.